Ivan Jovović
28. jula 1974. godine svečano je otvoren Njegošev mauzolej na Lovćenu. U prisustvu brojnih gostiju, istaknutih političara i državnika, naučnika i umjetnika, te poštovalaca Njegoševog djela iz Crne Gore i Jugoslavije, Njegošev mauzolej otvorio je predsjednik Jugoslovenskog odbora za izgradnju mauzoleja Veljko Milatović. Mauzolej se nalazi na Jezerskom vrhu, na 1660 m nadmorske visine.
Idejni projekat uradio je poznati hrvatski vajar Ivan Meštrović, projekat izgradnje, prema Meštrovićevoj ideji, zagrebački arhitekta Harold Bilinić, a vajarske radove Meštrovićev učenik Andrija Krstulović.
Mauzolej je dugačak 37, širok 15,4 i visok oko 11 metara. Sam kompleks sastoji se od više arhitektonskih cjelina, a osnovna je kapela od finog bokeljskog i bračkog mermera u čijem se centralnom dijelu nalazi Njegoševa skulptura od jablaničkog granita, visoka oko 3,74 metra i teška 28 tona.
Monumentalna Njegoševa skulptura u mauzoleju na Lovćenu po zamisli i gipsanom radu vajara Ivana Meštrovića isklesao je njegov splitski đak, Andrija Krstulović.
Svod kapele pokriven je mozaikom od preko 200 hiljada zlatnih mozaičkih pločica. U kripti mauzoleja nalazi se grobnica s kamenim sarkofagom u kome počivaju Njegoševi zemni ostaci.
Na ulazu u mauzolej dominiraju dvije karijatide (Crnogorke u narodnoj nošnji) isklesane u crnom granitu, visoke preko pet metara i teške po 18 tona. Do mauzoleja vodi 461 stepenica.
„Impresivna figura Njegoša i figure dvije Crnogorke, karijatide, nose u sebi i umjetnički žar i visoko klesarsko umijeće hrvatskog kiparskog velikana Andrije Krstulovića koje im je on udahnuo živeći i radeći na njima pune četiri godine" – Vesna Vičević
Inicijativu o podizanju mauzoleja posvećenog crnogorskom vladici, vladaru i južnoslovenskom književnom velikanu Petru II Petroviću Njegošu, pokrenule su vlasti Kraljevine Jugoslavije 1924. godine.
Na njihov zahtjev vajar Ivan Meštrović je napravio prve skice, koje su iste godine prezentirane u njujorškom Brooklin muzeju. Međutim, zbog nedostatka finansija, ubrzo se odustalo od ove zamisli i umjesto mauzoleja, sljedeće 1925. godine na vrhu Lovćena podignuta je nova kapela, na mjesto stare, originalne, koja je tokom Prvog svjetskog rata devastirana austrougarskim granatiranjem. Nova kapela je bila samo nalik na staru, jer gabaritom, izgledom, unutrašnjom i spoljašnjom dekoracijom to je bio potpuno drugačiji objekat.
O prvoj kapeli koju je sagradio Njegoš između 1843. i 1845. godine, pisali smo u tekstu koji možete pročitati na sljedećem linku: https://artmontenegro.me/art-montenegro/njegoseva-kapela-na-lovcenu
Ideja o podizanju mauzoleja obnovljena je 1951. godine od strane Odbora za proslavu 100 godišnjice Njegoševe smrti, nakon čega se u inicijativu uključila Vlada NRCG, koja je raspisala konkurs za novi iprojekat.
Međutim, nijedno od ponuđenih riješenja nije prihvaćeno.
To je bio i razlog zbog kojeg je ondašnji predsjedniske crnogorske vlade Blažo Jovanović odlučio da preko jugoslovenskih diplomatskih predstavnika u SAD kontaktira Ivana Meštrovića, koji je naknadno pozitivno odgovorio na ponudu da dovrši posao započet 1924. godine.
U međuvremenu otpočele su pripreme na vađenju i transportovanju granitnih blokova iz jablaničkog kamenoloma, a posao oko izrade karijatida i Njegoševe figure sa orlom, povjeren je Meštrovićevom saradniku, vajaru Andriji Krstuloviću. Ivan Meštrović je Krstuloviću i njegovim saradnicima za ove potrebe stavio na raspolaganje atelje u Splitu, podignut između dva svjetska rata.
Monumentalni kompleks, građen od 1970. do 1974. godine, prostire se po cijelom Jezerskom vrhu.
Konačno, u neđelju 28. jula 1974. godine, na Jezerskom vrhu svečano je otvoren Mauzolej Petru II Petroviću Njegošu.
Iako nije upriličena velika parada, na Lovćenu se na dan otvaranja Mauzoleja skupio silan svijet, uz prisustvo značajnih ličnosti iz javnog života i kulture, kako Crne Gore tako i Jugoslavije.
Okupljenu masu i goste pozdravio je Nenad Bucin, predsjednik republičkog SSRN, dok je pozdravnu besjedu održao i čin svečanog otvaranja Mauzoleja obavio tadasnji predsjednik Predsjednistva SR Crne Gore i Odbora za podizanje Mauzoleja, Veljko Milatovic.
Izaslanik predsjednika Jugoslavije Josipa Broza Tita bio je Petar Stambolić, a uz njega delegacija federacije, te savezni sekretar za narodnu odbranu, general armije Nikola Ljubičić. Svečanosti su prisustvovale delegacije svih jugoslovenskih republika i autonomnih pokrajina, zatim član saveznog Predsjedništva iz Crne Gore Vidoje Žarković, predsjednik Ustavnog suda Jugoslavije Blažo Jovanović i cijelo republičko Predsjedništvo Crne Gore. Na Lovćenu su bili predstavnici svih jugoslovenskih akademija nauka i umjetnosti. Srpsku akademiju nauka zastupao je njen predsjednik Velibor Gligoric. Takodje, svečanosti su prisustvovali i predstavnici svih jugoslovenskih univerziteta. Na proslavi su bili predstavnici izvodjača radova, kao i brojnih naučnih, obrazovnih i kulturnih institucija, umjetničkih udruzenja, delegacije opština, brojni domaći i strani dopisnici, novinari radia i televizije.
Iako ovoj svečanosti nijesu prisustvovali zvanični predstavnici srpske crkve, posebnu pažnju je izazivalo prisustvo igumana manastira Cetinjskog Filareta Koprivice, koji nije bio protiv podizanja Mauzoleja.
Izmedju brojnih vidjenijih gostiju na Lovćenu je toga dana bio i Vladimir Dedijer, Stipe Suvar, Dušan Vukotić, Veljko Bulajić, Jevrem Brković i dr.
U nastavku možete pogledati dvadestominutni zapis o gradnji mauzoleja na Lovćenu iz 1972. godine.
